In het Financieel Dagblad (FD) stond een interessant artikel inzake de gezondhied van omwonenden van IV-bedrijven versus het economisch belang in de landbouw. Hieronder dat artikel.

Zijn buurman, een boer, praat niet meer met hem. Want oncologisch chirurg Ignas van Bebber hamert op de schadelijke gevolgen van ammoniakuitstoot door de landbouw. Gevolgen die volgens hem ernstig worden onderschat. 'In de chirurgie moet je soms een been amputeren om de patiënt te redden. En nu moeten politici het mes gaan hanteren.'

Boeren en regeringen onderhandelen sinds begin juni koortsachtig over aanpassing van het Europese landbouwbeleid. Maar voor gezondheid is in dat debat wederom geen plaats, is de teleurgestelde conclusie van Ignas van Bebber (59). Onbegrijpelijk, vindt hij: ‘De luchtvervuiling uit de combinatie van intensieve landbouw, verkeer en industrie leidt in gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid tot veel vroegtijdige sterfte. De overheid heeft daar veel te weinig aandacht voor.’

De landbouwbedrijven in Nederland zorgden vorig jaar voor een exportrecord van €91,7 mrd, volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Maar dat record heeft dus ook een ernstige keerzijde, beschrijft Van Bebber, die in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch werkt.

Hij kwam daar toevalligerwijze achter. In zijn vrije tijd zet hij zich al jaren in voor de natuur. Op die manier raakte hij in 2016 betrokken bij de dialoog over de vervuiling door mestoverschotten in Brabant.

Toen hij zich ging verdiepen in de intensieve veeteelt, schrok hij wat hij tegenkwam: overdraagbare ziekten van dier naar mens (zoönosen), zoals de door geiten verspreide Q-koorts, resistente bacteriën en schimmels door overmatig gebruik van antibiotica en fungiciden (schimmelbestrijders). Nederland kende in de periode 2007-2011 een Q-koorts-epidemie, die volgens artsen zeker 74 levens heeft gekost.

Fijnstof en longproblemen
Fijnstof is hierbij een onderbelicht item, vindt Van Bebber. Met name de intensieve veehouderij produceert veel primair fijnstof, wat leidt tot longproblemen bij omwonenden en veehouders.

Nog schadelijker is volgens hem de vorming van secundair fijnstof door chemische reacties van ammoniak met bijvoorbeeld stikstof en sulfaatverbindingen uit het verkeer en de industrie. Dit leidt tot longproblemen en hart- en vaatziekten, en geeft een verhoogde kans op longkanker, aldus de arts. 'Zeer verontrustend is het fenomeen dat een bepaald type longkanker (adenocarcinoom) toeneemt bij mensen die nooit rookten, maar dat een relatie heeft met deze luchtvervuiling.'

Uit een rapport van het RIVM uit 2016 bleek dat meer dan de helft van de vroegtijdige sterfte door luchtverontreiniging in Europa mede komt door ammoniakuitstoot door de landbouw. De sector is goed voor 90% van de totale emissie van ammoniak.

En de Gezondheidsraad stelde begin dit jaar dat de overheid niet alleen prioriteit moet geven aan de reductie van fijnstof en stikstofdioxide uit voertuigen, maar ook moet streven naar de reductie van de emissie van ammoniak in de veehouderij.

Ook andere kruistochten
'Maar de gezondheid verliest het nog altijd van het economische belang', zegt Van Bebber. Hij is vastberaden in zijn pogingen daar verandering in te brengen. De oncologisch chirurg vindt dat hij als arts in actie moet komen, omdat de overheid te weinig doet.

Van Bebber is niet de eerste arts die ten strijde trekt omdat de overheid nalatig zou zijn in het beschermen van de gezondheid van de Nederlandse burger. Zo voert longarts Wanda de Kanter een kruistocht tegen de tabaksindustrie, omdat die volgens haar sigaretten bewust extreem verslavend heeft gemaakt.

Andere voorbeelden: kinderarts Nico van der Lely die waarschuwt voor gezondheidsproblemen door alcoholconsumptie van jongeren. En longarts Hans in 't Veen die wijst op de schadelijke effecten van ultrafijnstof door de toenemende luchtvaart.

Is dat wel de taak van artsen?
'Artsen hebben het over het algemeen al heel erg druk op hun werk. Ik ook. Daarom doe ik dit in mijn vrije tijd. Ik ben geen activist, maar wil een probleem op de kaart zetten. Als de overheid het niet doet, moeten wij als artsen echt voor de troepen uit gaan lopen. Net als vroeger, met schoon drinkwater bijvoorbeeld, en met de aanleg van goede riolering. De kwaliteit van het milieu is door de landbouw gewoon keihard aangetast. Ten faveure van de economie.'

Van Bebber richtte met enkele medisch specialisten het Artsenforum Gezondheid, Natuur en Milieu op om meer aandacht te vragen voor de effecten van de landbouw op onze gezondheid. Hij ijvert voor de instelling van een onafhankelijke groep milieuartsen en medisch specialisten die de overheid gaat adviseren over de staat van de gezondheid van ons milieu.

Hoe hard zijn de bewijzen voor een relatie tussen intensieve landbouw en het ontstaan van bepaalde ziekten zoals kanker?
'Die zijn niet 100% als je zou willen stellen dat indien Bertha 23 een poepje laat en er een ammoniakmolecuul ontsnapt dat direct bij iemand longkanker veroorzaakt. Wat je wel kunt stellen is dat landbouw en veeteelt voor luchtvervuiling zorgen. En er bestaat een heel duidelijk verband tussen luchtvervuiling en longziekten, longkanker en hart- en vaatziekten.'

'Intrigerend is dat uit internationaal onderzoek blijkt dat de boeren zelf minder kans hebben op longkanker, maar daarentegen wel een duidelijk verhoogde kans hebben op kanker van de alvleesklier, endeldarm, schildklier, hersenen alsmede melanoom en leukemie. Erg confronterend, als ik me nu realiseer dat vijf van de zeven veehouders uit eigen en aangetrouwde familie zijn overleden aan een van deze vormen van kanker.'

'Ook nitraatvervuiling van ons grondwater leidt tot verhoogde kans op darmkanker. Inmiddels zijn 21 grondwaterwinvelden gesloten of aangepast.'

Maar die luchtvervuiling komt niet alleen door de landbouw.
'De uitstoot van auto's, industrie en bijvoorbeeld scheepvaart draagt daar natuurlijk ook aan bij. Maar maatregelen in de jaren negentig van de vorige eeuw hebben al tot een behoorlijke reductie geleid. De vermindering van koolmonoxide, stikstof- en sulfaatoxiden gaat gestaag door, maar de ammoniakuitstoot stabiliseert op hoog niveau. Daardoor zet een duidelijke daling van fijnstof niet echt door.'

Maatregelen om stallucht te zuiveren van ammoniak via zogenoemde luchtwassers blijken onvoldoende te helpen, zo constateerde de Universiteit Wageningen in april. Tv-programma Nieuwsuur meldde dat de dure apparatuur soms blijkt nagemaakt. Daarbij toonden steekproeven al aan dat veel boeren de luchtwassers niet willen gebruiken, zegt Van Bebber.

'Stank is een waarschuwingssignaal', merkt de arts op. 'Uit verschillende onderzoeken was al gebleken dat die luchtwassers lang niet altijd opleveren wat is beloofd. Maar de overheid heeft nog niets met die informatie gedaan.'

U praat ook veel met boeren. Hoe verloopt dat contact?
'Lastig. Bij discussieavonden met burgerplatforms, boeren en politici blijken toch altijd weer de enorme tegengestelde belangen. Je kunt nog zoveel bewijs aandragen, maar emotie dreigt het dan toch weer te winnen van de rede.' Van Bebber woont zelf ook in de buurt van verschillende landbouwbedrijven. Zijn buurman, een boer, praat inmiddels niet meer met hem. 'Dat is natuurlijk jammer, maar algemeen belang gaat voor persoonlijk belang.'

Wat moet er volgens u veranderen in de landbouw?
'We moeten ons realiseren wat de feiten zijn, en hoe de huidige problematiek zich heeft kunnen ontwikkelen. Door de Universiteit Wageningen is Nederland wereldwijd toonaangevend in de landbouw. Hulde. Maar in 2017 concludeerde dezelfde universiteit dat we in intensivering, schaalvergroting en gewasbescherming zijn doorgeschoten.'

'Wij voeden heus de wereld niet. Nederland is slechts verantwoordelijk voor 1% van de wereldvleesproductie, en voor 1,5% van de zuivelproductie. Driekwart van onze agrarische productie gaat naar Noordwest-Europa. Daar bestaat echt geen hongersnood.'

'De vleesexport bedraagt minder dan €7 mrd, voor zuivel geldt hetzelfde. Dat is 15% van de totale export van onze agribusiness. Let wel, je hebt het over omzet, niet over winst. En bedenk, het mestoverschot en de gerelateerde dure gezondheidsschade blijft voor 100% in Nederland.'

En de politiek?
'Gezondheid van mens, natuur en milieu is een kernwaarde. Politici moeten uit hun partijpolitieke keurslijf stappen, en de juiste beslissingen nemen. Forse reductie van de veestapel, sanering van veehouderijen en verplaatsing van bedrijven naar andere delen van Europa zijn een oplossing aan de bron. In de chirurgie moet je soms een been amputeren om de patiënt te redden. En nu moeten politici het mes gaan hanteren.