Megastallen zijn in sommige provincies hét onderwerp van de Provinciale Verkiezingen. De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen voor een moratorium op de bouw van megastallen. Tijdelijk geen grote stallen erbij. Volgens Alterra-onderzoeker Edo Gies is dit een politiek statement dat het goed doet voor de tribune maar voorbij gaat aan de kern van het probleem.

Veel mensen maken zich zorgen over megastallen, dus over dierenwelzijn, risico's voor de volksgezondheid en nadelige natuur- en milieueffecten. Dit blijkt ondermeer uit de opiniepeiling van TNS-NIPO in opdracht van Milieudefensie, en uit het door ruim 100 hoogleraren ondertekende manifest Duurzame Veeteelt. "Maar, zegt Edo Gies, onderzoeker dynamisch ruimtegebruik bij Alterra, onderdeel van Wageningen UR, " laten we oppassen dat het debat zich niet toespitst op de omvang van de bedrijven, want dat is slechts een zijspoor. Zo hebben diverse provincies langs dit spoor de regels voor de bouw van megastallen aangescherpt door beperking van bouwblokken en een verbod op meerdere verdiepingen en nieuwvestiging. Dit spoor leidt ons echter niet naar een duurzame veehouderij."

De huidige maatregelen zullen de schaalvergroting volgens Gies niet stoppen. "Bedrijven zullen blijven groeien, op de beschikbare locaties. Zo blijven de huidige knelpunten bestaan en blijven we deze 'uitsmeren' over het gehele landelijke gebied. Belangrijk is dat we ons realiseren dat de ontwikkeling naar een duurzame veehouderij fysiek meer ruimte vraagt: meer ruimte voor het houden van de dieren vanwege dierenwelzijn, maar ook meer ruimte voor een goede landschappelijke inpassing. Niet een randje groen, maar goede erfinrichting met ruimte voor een robuuste structuur van groene en blauwe elementen. Een door de overheid vastgestelde maat voor de omvang van bouwblokken zal daarbij knellend werken en is zeker niet bevorderlijk voor de ruimtelijke kwaliteit van het landelijk gebied. De huidige bouwblokken zullen tot de laatste meters bebouwd worden, waardoor een goede erfinrichting niet meer mogelijk is. Het wordt geprop op het bouwblok. Slecht voor de dieren, slecht voor de mensen. Voorbeelden genoeg in het landelijk gebied."

Belangrijk is dus dat er een ruimtelijke visie komt ten aanzien van de 'nieuwe' veehouderij in Nederland. Aard en omvang van de veehouderij moet worden afgestemd op de omgeving. Een goede ruimtelijke situering kan de veterinaire en gezondheidsrisico's verminderen, de druk op natuur en milieu verminderen en de ruimtelijke kwaliteit van het landelijk gebied verbeteren. Ruimtelijke ordeningsinstrumenten moeten zo worden ingezet dat ze een duurzame veehouderij stimuleren in plaats van tegenwerken. "Het bouwblokbeleid moet overboord," zegt Edo Gies. "We moeten geen beperkingen stellen aan de omvang van de bouwblokken, maar bedrijven de (fysieke) ruimte geven om uit te breiden, waarbij er heldere kwalitatieve eisen aan deze uitbreiding moeten worden gesteld. De oppervlakte van een bouwblok zou de resultante moeten zijn van een bedrijfseconomisch verantwoord, duurzaam ondernemingsplan in combinatie met een goed ruimtelijk-landschappelijk inrichtingsplan. De methode Nije Pleats in Friesland is een goed voorbeeld van hoe boeren dit samen met deskundigen regelen. Het kan dus wel, ook al staat dit voorbeeld haaks op het huidige planologische regiem."