De discussie over megastallen wordt steeds groter. Blijkbaar roept het woord veel emoties en weerstand op. En waarom eigenlijk? Over het algemeen zijn we in Nederland toch blij als de economie groeit?! Maar dat geldt niet voor de landbouw?
Als we auto’s of kleding kopen, maakt nagenoeg niemand zich er druk over, dat het product afkomstig is uit grote, efficiënte bedrijven. Sterker nog, als de productie kleinschalig was gebleven, zouden auto’s en kleding voor velen onbetaalbaar zijn gebleven.

Maar landbouwbedrijven moeten blijkbaar wel kleinschalig blijven. Daar moeten dan wel heel goede redenen voor zijn, want het gaat tegen alle economische principes in. En jawel, bezwaren zijn er inderdaad in overvloed: er is een manifest van hoogleraren, de website stopveefabrieken.nl van milieudefensie en er zijn allerlei burgerinitiatieven.

Uit marktonderzoek blijkt dat twee derde van de Nederlandse bevolking moeite heeft met de schaalvergroting in de intensieve veehouderij. Belangrijkste motieven zijn zorgen over het dierwelzijn, stankproblemen, massaliteit, ziektes, kwaliteitsverlies en nadelen voor kleine boeren. Milieudefensie ziet daarnaast nog problemen op het gebied van milieu: emissies van broeikasgassen, ammoniak, fosfaat en nitraat. Tenslotte zien zij risico’s voor de volksgezondheid en een te groot beslag van de veehouderij op natuurlijke hulpbronnen.

Begin deze week zijn de resultaten van een onderzoek naar effecten van schaalvergroting bekend geworden. Daaruit blijkt dat landbouwbedrijven door schaalvergroting niet alleen rendabeler zijn, maar ook duurzamer produceren. Grotere bedrijven investeren eerder en meer in milieumaatregelen; voor grotere bedrijven gelden ook strengere milieuregels dan voor kleinere bedrijven. Er zijn eveneens geen aanwijzingen gevonden dat de diergezondheid of het dierwelzijn slechter is op grotere bedrijven: de uitvalpercentages voor dieren zijn gelijk of beter dan die op kleinere bedrijven. Verder geldt dat nieuwe stallen aan huidige, strengere eisen voor dierwelzijn moeten voldoen.

In de afgelopen jaren is de schaalvergroting van veehouderijbedrijven niet gepaard gegaan met een groei van de veestapel. Dit betekent dat lokaal het aantal verkeersbewegingen wel kan toenemen, maar dat op regionaal niveau meestal sprake is van een afname, doordat de productie efficiënter plaatsvindt op een beperkter aantal bedrijven. Door deze ontwikkeling neemt op regionaal niveau ook de milieubelasting en geuroverlast af: hetzelfde aantal dieren wordt in nieuwere stallen gehouden, die minder emissies veroorzaken.

Het blijkt dat veel bezwaren die worden aangevoerd tegen megastallen niet gebaseerd zijn op de werkelijkheid: veel stappen in schaalvergroting gaan gepaard met een toename in duurzaamheid van veehouderijbedrijven. Tegelijkertijd wordt het afnemende draagvlak voor grootschalige veehouderij wel serieus genomen door de politiek: in Noord-Brabant zijn de meeste aanvragen voor grote locaties afgewezen en staatsecretaris Bleker vraagt gemeenten een pas op plaats te maken bij de vergunning verlening van megastallen en hij is bezig met de organisatie van een maatschappelijk debat.

De bal ligt dus bij de burger en consument: willen we verder met een ontwikkeling naar een meer duurzame veehouderij, of houden we krampachtig vast aan gevoelsmatige grenzen, die niet gebaseerd zijn op de realiteit?!

Reacties
Frits
19 april 2011

Wat een onzinnig stuk! met name de vergelijking mbt kleidingfabrieken.
Staan die kleding fabrieken dan nog op dezelfde plaats als toen het thuisweefgetouwen waren? OF was de autonome ontwikkeling dat door de schaal en aard van het bedrijf de onderneming genoodzaakt was een meer passende locatie te zoeken.

Alles wat de landbouw niet aan staat wordt vertaalt naar een emotie argument. Maar is in hoogste vorm de term gezinsbedrijf niet een term da tappeleert aan emotie?

Nog zon rare het zou beter renderen en het zou duurzamer zijn. KUL!
Het apart houden, inzamelen en recyclen zou om diezelfde argumentatie afgeschaft dienen te worden omdat duurzame productiebossen als groene longen beter zouden voldoen aan de duurzame productie van papier dan een recycle systeem. En waarom doen we dat niet? niet alles wordt gedaan omdat het logisch of beter zou zijn.

Frank van den Hoven
18 april 2011

De reactie van N. Welle illustreert precies wat in de tekentafeldiscussies op macro-niveau nooit aan de orde komt: de práktische invulling van de LOG's vindt plaats in - nu nog - landelijke buurtschappen zoals Ruurlosebroek (en zo zijn er nog veel meer voorbeelden) waar boer en burger hun landschap onnodig zien 'verstenen', omdat elders in de omgeving bestaande bedrijven benut zouden kunnen worden die nu staan te 'verrommelen' (daar is óók beleid voor, dat 'we' dat niet zouden moeten willen en zinnige herbestemmingen zouden moeten willen stimuleren). Waarom kan daar niet pragmatischer mee omgegaan worden? Wat is er mis met voortschrijdend inzicht (wat de locaties betreft dus) en 'beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald'?

Frank van den Hoven
18 april 2011

we het wel willen en er een beetje ons best voor doen. Om dat te bereiken is weliswaar niet de weg van de minste weerstand. Het is bijv. vast complexer om meer bestaande boerderijen te 'revitaliseren' ipv een nieuw megacomplex in tot heden open gebied neer te gooien, zoals het ook makkelijker is in een weiland de zoveelste autoboulevard neer te leggen ipv bestaand bedrijventerrein te revitaliseren. Het scheelt wél enorm in de maatscháppelijke weerstand tegen de teloorgang van het plattelands-landschap en tegen het beschouwen van dieren als fabrieks-artikel dat steeds massaler en efficiënter 'geproduceerd' zou 'moeten' worden.

P.S. kennelijk is er een max. aan het aantal posities voor reageren (waar vooraf overigens niet voor gewaarschuwd wordt), maar ik kon dit echt niet in een paar regels proppen. Excuses voor de verbrokkeling dus, en lezen van onder naar boven :-)

Frank van den Hoven
18 april 2011

we ook kunnen inzetten op een vermindering van het vleesverbruik, én dat men een eurootje meer betaalt voor de kiloknaller, én dat men vlees eens afwisselt met vega, opdat we minder megavleesfabrieken nodig hebben en tegelijkertijd de (brede) biologische landbouw kunnen stimuleren, waar zowel landschap als dierenwelzijn als agrotoerisme bij gebaat zijn, en wat veel landbouwbedrijven in de categorie 'menselijke maat' die nu moeten stoppen omdat schaalvergroting 'nodig' zou zijn, een boterham kan bezorgen die echt met hun dieren betrokken zijn (gaat tevens 'verrommeling' van het landschap tegen), i.p.v. een handvol megaconcerns die puur voor de efficiënte productie gaan. Kijk eens in het vega-schap van uw supermarkt, inmiddels liggen daar tientallen smakelijke soorten burgers etc. als alternatief voor uw lapje vlees. Wissel dat eens een paar keer in de week af en we hebben die mega-opschaling van dierproductie die nu aan de gang is, helemaal niet nodig. Waarom wel inzetten op energienbesparing en niet op 'vleesbesparing'? Waarom de hoge kwantiteit van onze huidige vleesconsumptie (waar 'we' ook nog allerlei ziektes van schijnen te krijgen, die vroeger veel minder vaak voorkwamen omdat we minder vlees aten) als vanzelfsprekend beschouwen? Wat is dáár de ratio van?

Dit alles ter behoud van 'de menselijke maat' zowel voor het landschap, voor de betrokken boeren, als voor de dieren zelf. Volgens mij zijn alledrie deze gremia daar bij gebaat en kán het ook. Maar dan moeten...

Frank van den Hoven
18 april 2011

vrachtwagens straks de wandelende en fietsende toerist, die daar voor de rust en ruimte dacht te komen, van de sokken. Of men moet die weggetjes 'upgraden' (waar ik hier en daar al plannen voor lees, je kon erop wachten), waarmee men, mét de bio-industriële dieren ter plekke, tegelijkertijd de regionale toeristische kip met de gouden eieren slacht (denk bijv. aan Twente: wie wil daar straks nog fietsen en wandelen in de vermeende rust en ruimte, met uitzicht op megastallen, en in de slipstream van een file aan mega-veewagens). Terwijl we net onze buitengebieden landschappelijk aan het upgraden zijn met hermeanderende beken, bevorderen agrotoerisme e.d. Beetje paradoxaal.

Als grootschalige(r) dierproductie al nodig zou zijn, erken dan ook dat dat industrie is en doe dat dan dús ook op een industrieterrein dat er wél de geschikte infrastructuur (wegen, spoor, water) voor heeft liggen, zoals Moerdijk of de Maasvlakte, maar niet in een landelijke buurtschap. En/of benut en combineer enkele bestaande boerderijen waar grond en opstallen beschikbaar zijn in een gebied, i.p.v. ter plekke 1 nieuw megastallencomplex op te zetten, waardoor het landschap minder op de schop hoeft. Ook daar wordt nu in sommige LOG-regio's (n.a.v. de maatschappelijke weerstand tegen de verpesting van het landschap) gelukig over nagedacht.

3) Zoals we ook inzetten op energiebesparing en meer energie van wind en zon, om minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen en kernenergie, zouden...

Frank van den Hoven
18 april 2011

op een paar vierkante dm bijeengepakt zitten, zich nauwelijks kunnende bewegen en geen daglicht kunnen zien, laat staan wat er verder in een natuurlijker biotoop groeit en bloeit. Respect voor de intrinsieke waarde van het dier lees je helaas zelden als factor in deze discussies. Dieren zijn niet alleen op aard om door ons opgegeten te worden, en als we dat al willen, bezorg ze dan een leven zo veel mogelijk in overeenstemming met hun aard.

2) De effecten voor het landschap. De LOG's waren m.i. primair bedoeld voor boeren die elders uit de provincie in kwestie weg moesten in het kader van EHS of woningbouw. (dús) Op dezelfde schaal, of enigszins groter als dat voor een duurzame rentabiliteit nodig zou zijn. Daar zouden de inwoners van de LOG's nog begrip voor kunnen hebben, want dat is een onderbouwd verhaal. Maar de LOG's dreigen hier en daar misbruikt te worden voor nieuwvestigingen van megabedrijven zonder wortels in de regio (enkele malen groter dan de bedrijven die elders weg moeten), kennelijk puur en alleen omdát de ruimte ervoor gecreëerd is.

Duidelijk moge zijn dat de doorgaans nu nog landelijke buurtschappen waar de LOG's vaak geprojecteerd zijn, daar niet op zitten te wachten. Inwoners maar ook wandelende en fietsende recreanten kijken in de landelijke buurtschappen liever aan tegen de familie-landbouwbedrijven i.p.v. tegen megaschuren voor tienduizenden of honderdduizenden dieren. Tevens zijn de landweggetjes er niet op berekend en rijden de...

Frank van den Hoven
18 april 2011

Gevoelsmatige en anderszins niet strikt economische argumenten voor 'grenzen aan de groei' kunnen mijns inziens net zo legitiem zijn en 'gebaseerd op de realiteit' als de argumenten in dit artikel die schaalvergroting als een voor de hand liggende optie profileren. Dat verhaal kan op zichzelf legitiem zijn, het 'gevoelsmatige verhaal' is dat volgens mij even zeer, en het een hoeft het ander niet uit te sluiten.

In dit artikel, zo ook vaak elders in soortgelijke discussies, ligt de nadruk vaak op de puur rationele en technocratische benadering van de betrokken diersoorten als economisch goed, als productie-artikel: hoe kunnen we dat zo goedkoop en efficiënt mogelijk doen, vanuit een kennelijk veronderstelde noodzaak dat het niet anders zou kunnen. Andere, net zo legitieme en relevante aspecten in dit verhaal, die m.i. net zo zwaar zouden moeten wegen als de sec economische en technische factoren, blijven nogal eens onderbelicht. Namelijk:

1) Dat dierenwelzijn meer is dan dat ze technisch gezien optimaal te eten hebben en dat hun uitwerpselen efficiënt worden afgevoerd en verwerkt, ook al zitten ze met tienduizenden of zelfs een miljoen (kippen) in een megaschuur. Duurzaamheid wordt m.i. te vaak alleen in technische parameters gedefinieerd, maar het dier is er zelf ook nog. Volgens mij zijn kippen toch het gelukkigst als ze in de grond een wormpje kunnen pikken, koeien als ze in de wei kunnen lopen en varkens als ze in de modder kunnen rollen, i.p.v. hun hele leven...

N. Welle
18 april 2011

Er wordt nog iets vergeten in de discussie, namelijk de locatie waar deze megastallen zouden moeten verrijzen: in de Landbouwontwikkelingsgebieden (LOG's). Gebieden waar - tijdens een onduidelijk proces - op een kaart een lijn omheen is gekomen en die nu te boek staan als de uitgelezen locaties voor nieuwe, al dan niet mega-, bedrijven. De bewoners van deze LOG's zijn niet betrokken in de aanwijzing van hun gebied als zodanig. Niet gek dat zij in opstand komen, toch? Zowel burgers als zittende melkveebedrijven in "ons" LOG Ruurlose Broek in de Achterhoek zitten niet te wachten op nieuwe - al dan niet mega - bedrijven. Daarbij: rond het LOG staan legio locaties te koop die ontwikkeld zouden kunnen worden tot moderne bedrijven. Maar ja, deze vallen niet binnen de LOG-lijnen. Landschap opofferen voor nieuwe stallen, terwijl bestaande stallen deze op steenworp afstand staan te verrommelen? Nee, dat willen wij inderdaad niet!