Megastallen, ja of nee? Er zijn veel rationele argumenten vóór te noemen, maar gevoelsmatig wint het nee. De oplossing ligt niet bij een debat tussen degenen die hun standpunt hebben bepaald en de stellingen betrokken. Een grote groep mensen, -boeren, burgers en buitenlui- zit met vragen en twijfels. We wéten het niet precies. In plaats van vragen naar standpunten, moeten we vragen naar de twijfels, want dáárover zijn we het eens. Daarom moet iedereen die het niet weet, dat zeggen.

Voormalig minister en commissaris van de koningin in Groningen Hans Alders (PvdA) gaat de door staatssecretaris Henk Bleker (Landbouw) gewenste brede maatschappelijke discussie over megastallen leiden. Op basis van die discussie wil Bleker bepalen of deze stallen dieronvriendelijker, milieubelastender en beeldvervuilender zijn dan gewone stallen. Bleker zei dat het resultaat van de discussie en rapporten over de effecten op de volksgezondheid voor hem een leidraad moeten zijn voor een te schrijven visie op megastallen. Die visie wil hij in oktober presenteren, zei hij in het debat.

Argumenten voor schaalvergroting werken averechts
Is dit Maatschappelijk debat de oplossing? Over megastallen regeren emoties, argumenten helpen niet meer. Volgens Dick Veerman van foodlog.nl werkt het aandragen van rationele argumenten voor het behoud van een ‘grote landbouw’ voor Nederland contraproductief. Ook goede argumenten krijgen het gelijk niet meer. Veerman: "Die argumenten hebben op dit moment geen ‘landingsrechten’ in ons brein. Alle betrokkenen hebben de oprechte overtuiging het gelijk aan hun kant te hebben. Dat is niet meer te doorbreken. Betrokkenen houden elkaar in de greep en zijn té gegijzeld door hun eigen gelijk om het dossier nog adequaat aan het publiek voor te stellen."

Volgens Jan Paul van Soest in een goed stuk helpt het niet oplossingen voor de bezwaren aan te dragen; de discussie zal niet verstommen. "De zichtbare megastallen, en meer algemeen duidelijke tekenen van industrialisatie van de landbouw, verstoren de pastorale illusie, en confronteren de consument/burger met de eigen gespletenheid. De gemakkelijke oplossing is dan: in het geweer komen tegen de nieuwe ontwikkelingen, dat ontslaat hem of haar van de eigen verantwoordelijkheid. Als dit beeld juist is, zijn oplossingen niet uitsluitend te zoeken in de technisch-economische hoek. Werken aan herstel van relaties tussen producent en consument op alle niveaus is de sleutel."

Grotere vraagstukken
In het megastallen debat balt zich een veel groter landbouwvraagstuk samen. Hoe komt de boer uit de tredmolen van kostprijsdenken nu we tegen grenzen aanlopen? Hoe krijgt de burger weer 'gevoel' bij zijn eten? Nu het er toch komt, zou het debat over de megastallen kunnen dienen om de discussie over die onderliggende vragen te voeren.

Want het vraagstuk ‘megastallen ja of nee’ is veel te smal. Ikzelf kom er niet uit, zoals ik liet zien in deze overdenking: 10 Tegenstrijdige waarheden. Tegenstrijdig, en toch ben ik het met alle punten eens. Zouden niet veel mensen die twijfels, vragen, paradoxen gemeen hebben? In plaats van vragen naar standpunten, moeten we vragen naar twijfels, want dáárover zijn we het eens. Daarom moet iedereen die het niet weet, dat zeggen.